การวางแผนครอบครัว

การวางแผนครอบครัว

การวางแผนครอบครัว

หมายถึง การตั้งเป้าหมายเพื่อให้ครอบครัวมีความพร้อมในด้านต่าง ๆ ตั้งแต่การเลือกคู่ครอง

ความพร้อมด้านที่อยู่อาศัยและอาชีพ การแต่งงาน การวางแผนที่จะมีบุตร การเว้นช่วงระยะ

ห่างของการมีบุตรที่เหมาะสม การเป็นพ่อแม่ที่ดีเพื่อเลี้ยงดูบุตรให้เป็นคนดี มีคุณภาพและมี

ความสุข มีผลเพื่อให้เกิดความสุข ความเหมาะสมทางสังคม เศรษฐกิจ แก่ตนเอง ครอบครัว

สังคมและประเทศชาติ

ความสำคัญของการวางแผนครอบครัว การวางแผนครอบครัว เป็นเครื่องมือสำคัญในการ

นำพาครอบครัวให้มีความสุขและเป็นแหล่งสร้างคนที่มีคุณภาพของสังคมและประเทศชาติ

เปิดโอกาสให้สามี–ภรรยาได้พัฒนาตนเองอย่างเท่าเทียมกัน โดยการจัดสรรเวลาที่เหมาะ

สมในการทำงานและการแสวงหาความรู้ได้ทั้งสองฝ่าย

องค์ประกอบของการวางแผนครอบครัว มี 5 องค์ประกอบใหญ่ ๆ ดังนี้

 การเลือกคู่ครอง เป็นการเลือกคนที่จะมาร่วมสร้างครอบครัว ร่วมรับผิดชอบภาระต่าง ๆ

   และร่วมทุกข์ร่วมสุขตลอดชีวิต|
 การเตรียมความพร้อมด้านที่อยู่อาศัยและอาชีพ ที่อยู่อาศัยเป็นเรื่องที่มีความสำคัญจะต้อง

   ตกลงกันตั้งแต่ก่อนแต่งงาน เช่น แยกมาอยู่ด้วยกันตามลำพัง หรืออยู่กับครอบครัวของ

   ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับเหตุผลและความจำเป็นของทั้งสองฝ่าย สำหรับอาชีพควรมี

   อาชีพที่มั่นคง มีรายได้แน่นอนและเพียงพอที่จะดูแลครอบครัว
 การแต่งงาน มีความหมายและมีคุณค่าต่อชีวิตครอบครัวคนเรา ทั้งด้านจิตใจที่หมายถึง

   ความสุขสมหวังที่ได้อยู่ร่วมกับคนที่เรารัก และเหมาะสมซึ่งกันและกัน เป็นประเพณีที่

   แสดงถึงการประกาศให้สังคมรับรู้ถึงการตกลงใจในการใช้ชีวิตร่วมกันของชายหญิง มี

   ธรรมเนียมปฏิบัติแตกต่างกันในแต่ละท้องถิ่น และการจดทะเบียนสมรสเพื่อสิทธิตาม

   กฎหมายของทั้งสองฝ่าย พิธีแต่งงานควรเป็นไปตามฐานะไม่ก่อให้เกิดปัญหาตามมา

   ภายหลัง
 การปรับตัว ระยะเริ่มต้นของการใช้ชีวิตคู่ร่วมกัน ต้องปรับตัวเข้าหากัน ตกลงบทบาทและ

   ภาระหน้าที่ในครอบครัวซึ่งเป็นที่ยอมรับกันทั้งสองฝ่าย และสามารถสลับบทบาทกันได้ใน

   ยามจำเป็น มีการวางแผนในการจัดสรรค่าใช้จ่ายในครอบครัว ค่าใช้จ่ายในยามฉุกเฉิน

   และเก็บออมเอาไว้ในอนาคต
 การวางแผนมีบุตรและการเว้นช่วงการมีบุตร เป็นการวางแผนว่าทั้งคู่พร้อมจะมีบุตรเมื่อไร

   ต้องการบุตรกี่คน และเว้นระยะห่างกันนานแค่ไหน เลือกวิธีอะไรจึงจะมีประสิทธิภาพและ

   ปลอดภัย เตรียมความพร้อมในเรื่องฐานะการเงิน และวิธีการที่จะทำให้เขาเติบโตมาเป็น

   คนที่มีคุณภาพ เว้นช่วงการมีบุตร เพื่อให้แม่ได้พื้นฟูสุขภาพของตนเองก่อนการตั้งครรภ์

   ครั้งต่อไป และให้การเลี้ยงดูลูกคนก่อนอย่างเต็มที่ด้วยความรักและเอาใจใส่ ไม่ควรมีบุตร

   เร็วเกินไป ช้าเกินไป หรือถี่เกินไป
 การเตรียมตัวเป็นพ่อแม่ที่ดี เพื่อให้บุตรเติบโตมาเป็นคนดี มีคุณภาพ และมีความสุข สามี

   และภรรยาจะต้องยินยอมพร้อมใจที่จะมีบุตรด้วยกัน และให้บุตรของตนเกิดมาพร้อมกับ

   ความรักของคนทั้งสอง เป็นการเตรียมความพร้อมในด้านต่างๆ ด้านจิตใจ สามีและภรรยา

   ต้องมีวุฒิภาวะทางอารมณ์ที่พร้อมจะเป็นพ่อ-แม่ มีความรู้ในการอบรมเลี้ยงดูบุตร ต้อง

   ศึกษาหาความรู้เรื่องการวางแผนครอบครัว การเว้นช่วงการมีบุตร รวมถึงทักษะในการ

   อบรมเลี้ยงดูบุตรของตน รวมถึงหาที่ปรึกษาหรือดูแบบอย่างครอบครัวหรือที่ประสบความ

   สำเร็จในการเลี้ยงดูลูกให้เป็นคนดี มีเวลาเพียงพอที่จะให้ความใกล้ชิดและเป็นแบบอย่างที่

   ดีกับบุตร โดยเฉพาะในเรื่องความเสมอภาคทางเพศ 

การวางแผนครอบครัว แบ่งเป็น แบบถาวร และแบบชั่วคราว
1. แบบถาวร ได้แก่
       1. การทำหมันหญิง เป็นการผูกและตัดท่อรังไข่ (Fallopian tubes) ทั้งสองข้าง
       2. การทำหมันชาย เป็นการผูกและตัดท่อนำน้ำเชื้อ (Vas deferen) ทั้งสองข้าง
2. แบบชั่วคราว แบ่งเป็น
       1. แบบวิธีธรรมชาติ ไม่ต้องใช้ยา หรืออุปกรณ์ เช่น
           1.1.การหลั่งข้างนอก คือ เมื่อมีเพศสัมพันธ์ ก่อนถึงจุดสุดยอดที่ฝ่ายชายจะหลั่ง

                 น้ำอสุจิออกมา ให้ถอนอวัยวะเพศฝ่ายชายออกจากช่องคลอด วิธีนี้ทำได้ง่าย

                 แต่มีความล้ม เหลว (มีโอกาสตั้งครรภ์) สูง เพราะบางครั้งอาจมีตัวเชื้ออสุจิ

                 หลุดลอดเข้าไปในช่องคลอดแล้วก่อนหลั่งน้ำอสุจิจริง
           1.2.การนับวันปลอดภัย เหมาะสำหรับสตรีที่มีประจำเดือนอย่างสม่ำเสมอ สามารถ

                 คาดการณ์ระยะเวลาที่จะเป็นประจำเดือนครั้งต่อไปได้อย่างแม่นยำ จึงจะใช้วิธี

                 นี้ได้ดี การมีเพศสัมพันธ์ในช่วงเจ็ดวันแรกของการมีประจำเดือนและในช่วงเจ็ด

                 วันก่อนมีประจำเดือนรอบถัดไป จะมีโอกาสตั้งครรภ์น้อยกว่าช่วงระยะเวลาอื่นๆ

      2. แบบใช้ยาหรืออุปกรณ์ มีหลายวิธี ได้แก่
           2.1.ยาเม็ดคุมกำเนิด (Oral contraceptive pills) 
                แบบ 28 เม็ดต่อแผง จะมีตัวยาจริง 21 เม็ด และเป็นยาหลอก 7 เม็ด
                แบบ 28 เม็ดต่อแผง จะมีตัวยาจริง 24 เม็ด และเป็นยาหลอก 4 เม็ด
                แบบ 21 เม็ดต่อแผง จะมีเฉพาะตัวยาจริง 21 เม็ด

วิธีการรับประทานยาเม็ดคุมกำเนิด
1. รับประทานเม็ดแรกของแผงภายใน 5 วันแรกของการมีประจำเดือน ไม่ว่าประจำเดือนจะ

    หยุดหรือไม่หยุดก็ให้เริ่มรับประทาน
2. ควรรับประทานยาเวลาเดียวกันทุกวันเพื่อให้ระดับฮอร์โมนคงที่
3. ควรรับประทานยาก่อนนอน จะช่วยลดอาการคลื่นไส้อาเจียน
4. หากรับประทานยา แบบ 28 เม็ดต่อแผง ให้รับประทานยาทุกวันจนหมดแผงและต่อด้วย

    แผงใหม่เลยไม่ต้องกังวลเรื่องประจำเดือน ซึ่งส่วนมากประจำเดือนจะมาช่วงปลายๆ

    แผงยา
5. หากรับประทานยา แบบ 21 เม็ดต่อแผง ให้รับประทานยาทุกวันจนหมดแผงและเว้นช่วงไป

    7 วัน จึงเริ่มรับประทานยาแผงใหม่ ไม่ว่าประจำเดือนจะมาหรือไม่
6. หากลืมรับประทานยา 1 เม็ดให้รับประทานยาทันทีที่นึกได้ 1 เม็ด และรับประทานยา

    อีก 1 เม็ดตามปกติ
7. หากลืมรับประทานยา 2 เม็ดให้รับประทานยาทันทีที่นึกได้ 1 เม็ด ตอนก่อนนอนรับ

    ประทานยาอีก 1 เม็ด วันรุ่งเช้าถัดมารับประทานยาอีก 1 เม็ด และรับประทานยาอีก 1 เม็ด

    ตามปกติ
8. หากลืมรับประทาน 3 เม็ด ให้หยุดยาแผงนั้น แล้วใช้ถุงยางอนามัยไปก่อน รอจนกระ ทั่งมี

    ประจำเดือนมาจึงเริ่มยาแผงใหม่ตามปกติ

การคุมกำเนิดวิธีอื่นๆ
1. ยาฉีดคุมกำเนิด 
2. ยาฝังคุมกำเนิด ประกอบด้วยโปรเจสตินอย่างเดียว บรรจุอยู่ในหลอดเล็กๆที่ค่อย ๆปล่อย

    ยาออกมา เช่น Implanon® เป็นยาฝังไว้ใต้ท้องแขน ชนิดแท่งเดียว มีส่วนประกอบของ

    ยา Etonogestrel ใช้คุมกำเนิดได้ 3 ปี ออกฤทธิ์เหมือนยาฉีดคุมกำเนิด หรืออีกชนิดหนึ่ง

    ที่มีในท้องตลาด คือ Jadelle® เป็นยาฝังไว้ใต้ท้องแขน ชนิด 2 แท่ง มีส่วนประกอบของ

    levonorgestrel ใช้คุมกำเนิดได้ 5 ปี
3. ห่วงอนามัย หรือ ห่วงคุมกำเนิด

4. ถุงยางอนามัย แบ่งเป็น
    1. ถุงยางอนามัยสำหรับบุรุษ นอกจากจะช่วยคุมกำเนิดแล้วสามารถช่วยป้องกันโรค

        ติดต่อทางเพศสัมพันธ์ด้วย
    2. ถุงยางอนามัยสำหรับสตรี นอกจากจะช่วยคุมกำเนิดแล้วสามารถช่วยป้องกันโรค

        ติดต่อทางเพศสัมพันธ์ด้วย
5. วงแหวนคุมกำเนิด เป็นนวัตกรรมใหม่ของการคุมกำเนิดที่มีการดัดแปลงจากการรับ

    ประทาน หรือฉีดยา มาเป็นการเหน็บยาไว้ในช่องคลอดเฉพาะที่ เพื่อลดอาการผลข้าง

    เคียงคลื่นไส้อาเจียน ไม่ต้องรับประทานยาทุกวัน  สามารถใส่ได้ด้วยตนเอง ใส่ได้นาน

    ครั้งละ 3 สัปดาห์ แล้วเอาออก 1 สัปดาห์เป็นช่วงรอให้มีประจำเดือน ต่อไปจึงใส่วงแหวน

    ใหม่ในรอบถัดไป

6. แผ่นแปะคุมกำเนิด เป็นนวัตกรรมใหม่ของการคุมกำเนิดเช่นกัน ใช้แปะติดบริเวณผิวหนัง

    ที่แห้ง ใช้ 1 แผ่นต่อสัปดาห์ ใช้ 3 สัปดาห์ หยุด 1 สัปดาห์ รอให้มีประจำเดือนเหมือนการ

    รับประทานยาเม็ดคุมกำเนิด

8. การใช้ยาหรือสารทำลายตัวอสุจิ มีขายหลายรูปแบบ ทั้งแบบเป็นเม็ดที่ใช้ใส่เข้าไปในช่อง

    คลอด ครีม หรือ เจล โดยที่ต้องใช้สารเหล่านี้เข้าไปในช่องคลอดให้ลึกที่สุดก่อนการ

    ร่วมเพศ

การวางแผนครอบครัว ควรเริ่มตั้งแต่ชายและหญิงตกลงจะใช้ชีวิตคู่ร่วมกัน วางแผนจะ

แต่งงานกัน หรือก่อนที่จะมีเพศสัมพันธ์ ชายและหญิงควรมีส่วนร่วมในการตัดสินใจว่าจะมี

บุตรหลังแต่งงาน/การมีเพศสัมพันธ์เลยหรือไม่ หรือจะเว้นระยะการมีบุตรออกไปก่อน จะ

เลือกใช้วิธีคุมกำเนิดแบบไหนดี รับประทานยาเม็ดคุมกำเนิด หรือฉีดยาคุมกำเนิด เพราะระยะ

เวลาในการเริ่มการคุมกำเนิดมีความสำคัญต่อประสิทธิภาพของยา เช่น จะแต่งงานอีก 2

สัปดาห์ข้างหน้าซึ่งตรงกับช่วงตกไข่พอดี หากมีเพศสัมพันธ์ช่วงนั้นจะมีโอกาสตั้งครรภ์

สูงสุด จึงอาจต้องรับประ ทานยาก่อนหน้าที่จะถึงวันแต่งงานอย่างนี้ เป็นต้น

การวางแผนครอบครัว สามารถปรึกษาคนใกล้ตัวที่มีประสบการณ์ในการวางแผนครอบครัว

เช่น แม่ หรือ พี่สาว น้องสาว เพื่อน อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันมีความรู้มากมายที่สามารถค้น

คว้าได้ทั้งจากหนังสือ หรือ อินเทอร์เน็ตได้ นอกจากนั้นแพทย์ เภสัชกรเป็นบุคลากรที่มี

ความรู้ด้านนี้อย่างถ่องแท้ สามารถไปปรึกษาได้ โดยเฉพาะสูตินรีแพทย์

ที่มา  สมาคมวางแผนครอบครัวแห่งประเทศไทย (สวท)